Статистика
Онлайн всего: 1 Гостей: 1 Пользователей: 0
|
Главная » 2013 » Март » 11 » Конспект урока "Чыычаахтары таптыыбын" учителя Верхневилюйской начальной школы Чуручановой Н.В.
09:02 Конспект урока "Чыычаахтары таптыыбын" учителя Верхневилюйской начальной школы Чуручановой Н.В. |
| Төрөөбүт тылынан аа5ыы уруога.
Кылааһа: 3 эбэтэр 4
Уруогу оҥордо: Үөһээ Бүлүүтээ5и алын сүһүөх оскуола учуутала Чуручанова Наталья Васильевна
Темата: П.Тобуруокап «Чыычаахтары таптыыбын».
Уруок сыала: үөрэтэр:1) айымньы ис хоһоонун, туохха анаммытын өйдүүргэ үөрэтии, чыычаахтары биллэрии; иитэр:2) кинилэргэ тапталы, харыстабылы үөскэтии, Ийэ айыл5а5а тапталы иитии; сайыннарар: аа5ар, билэр –көрөр, толкуйдуур дьо5уру, бөлөххө сатаан үлэлиир сатабылы сайыннарыы.
Туттар тэрилэ: компьютер, проектор, экран, хоһоонноох уонна таблицалаах лиистэр,
Туттуллар компьютер программалара: Smart Notebook, Microsoft Power Point
Уруок былаана:
1. Тэрээһин чаас
2. П.Н.Тобуруокап туһунан кылгас этии.
3. Анаграмманы таайыы.
4. Хоһоону аа5ыы.
5. Чыычаахтары билиэ5иҥ.
6. Бөлө5үнэн үпэ.
7. Викторина.
8. Чыычаахтары харыстааҥ!
9. Уруок түмүгэ.
Уруок хаамыыта.
- О5олор, бүгүн П.Тобуруокап хоһоонун аа5ыахпыт. Бол5омтолоохтук олорон элбэ5и билиэхпит, төрөөбүт тылбытын, айыл5абытын таптыырга үөрэниэхпит.
- П.Н.Тобуруокап туһунан тугу билэ5итий?
Бу хаартыска5а көрөр киһигит - П.Н.Тобуруокап саха норуотун уһулуччулаах суруйааччыта, поэт, учуутал, буойун.Кини хоһооннорун эһиги детсад саастаах эрдэххититтэн билэ5ит. Бүгүн кини биир хоһоонун аа5ыахпыт.
- Таабырыны таайыҥ:
Кып-кыракый бэйэлээхтэр,
Көтөр-дайар идэлээхтэр,
Чыбы-чыбы, чырып-ирип
Чыбыгырас ырыалаахтар.
1. Чыычаа5ы атыннык туох дииллэрий? (LAT2-RU анаграмма туттуллар)
Чыычаахтары таптыыгыт дуу? Ол иһин таптыыр о5олорун , киһилэрин «чыычаа5ым, дапбарайым» диэн ааттыыллар эбит. Петр Николаевмч эмиэ таптыыр эбит, ол туһунан «Чыычаахтары таптыыбын» диэн хоһоонун аа5ыахпыт.
- Хоһоону аа5ыы. Учуутал аа5ар, чыычаах ырыата иһиллэр.
Петр Николаевич Тобуруокап
Чыычаахтары таптыыбын
Сырдык тырым кынаттанан
Сырылаһа көтөн ааһар,
Чурулаһан-чарылаһан
Тохтообокко тойук туойар
Чыычаахтары таптыыбын,
Чыычаахтары ыллыыбын.
Кынаттаммыт сибэккилии
Кырысыабай бэйэкээннээх,
Күлэ-үөрэ түһэргинии
Көтөр-дайар көрүдьүөстээх
Чыычаахтары таптыыбын,
Чыычаахтары ыллыыбын.
Кыһын дьыбар тымныытыттан
Кыһаммакка чуочарыһар,
Сайын быйаҥ айыл5аны
Салгыбакка уруйдаһар
Чыычаахтары таптыыбын,
Чыычаахтары ыллыыбын.
Минньигэстэн минньигэстик
Чырыптаһыҥ-чырылаһыҥ,
Чэпчэкитик-имигэстик
Тэҥҥэ сырсан чуочарыһыҥ!
Чыычаахтары таптыыбын,
Чыычаахтары ыллыыбын
Хоһоону ырытыы:
- Тоҕо сырылаһа көтөн ааһар диирий? Киһи оло5о түннүгүнэн чыычаах көтөн ааспытын курдук дииллэр, ол аата түргэн диэн этэллэр эбит.
- Поэт чыычаахтары туохха холоото?
- Кини туохтан үөрэрий?
- Тугу сө5өрүй?
- Бүтэһик строкаларын кимиэхэ анаан этэрий? Ону алгыс диэххэ сөп дуо?
- Айымньы ис хоһоонун сөбүлээтигит дуо?
- Аны билигин Петр Тобуруокап тыл маастара дуу диэн хоһоону форма өттүнэн көрүө5үҥ.
Строка са5аланар буукубалара, сүһүөх ахсаана, рифмаламмыт тыллар.
Чыычаахтары билиэ5иҥ. Хас биирдии чыычаа5ы эттэхтэрин аайы ааттара тахсар, ойууну баттаатахха ырыалара иһиллэр.
Күөрэгэй – жаворонок. Саамай ырыаһыт чыычаах. (ырыатын иһитиннэрии).
Сылгы чыычаа5а – белая трясогузка.
Түҥнэри уйалаах – пеночка весничка.
Татыйык – овсянка обыкновенная.
Ымыы – снегирь.Рябина отонун хаалларар, уҥуо5ун сиир. Харыйа ымыыта – клест.Тумса кириэстии. Чооруос – чечетка. Чычып чаап – синица.(акробатка) Кэкэ бука – поползень. (альпинист) Барабыай – воробей.
- Хоһоону о5олор аа5ыылара. Барабыай ойуутун баттаатахха хоһоон тыла Microsoft Word программанан көстөр.
- Бөлө5үнэн үпэ.
Сорудах Smart Notebook лииһигэр көстөр, онтон чыычаа5ы баттаатахха таблица Microsoft Power Point слайдатыгар тахсар. Иккис сорудах бастаан сабыллан турар. Сабыыны аспыт, туттан бүппүт кэнниттэн анимация көмөтүнэн сүтэр. Үһүс сорудах эмиэ анимациянан көстөн кэлэр.
Таблицаттан саамай уһун кынаттаах уонна саамай кыра ыйааһыннаах чыычаахтары булан бэлиэтээҥ.
Чыычаах аата Нууччалыыта Кынатын
уһуна Ыйааһына
Барабыай Воробей 73-85 мм 29-41 г
Күөрэгэй Жаворонок 85-124 мм 31-46 г
Кэкэ-бука Поползень 80-91 мм 18-22 г
Сылгы чыычаа5а Белая трясогузка 85-97 мм 20-27 г
Сүүтүк чыычаах Пеночка
зарничка 52-62 мм 6-8 г
Татыйык Овсянка 83-92 мм 25-37 г
Туллук Пуночка 98-112 мм 29-42 г
Харыйа ымыыта Клест 89-100 мм 31-44 г
Чооруос Чечетка 69-81 мм 8-17 г
Чычып-чаап Синица 57-69 мм 10-13 г
Ымыы Снегирь 89-96 мм 25-36 г
Эрдэ турбут чыычаах тумсун соттор, хойут турбут чыычаах хара5ын хастар диэн өс хоһоонугар сөп түбэһэр П. Тобуруокап хоһоонун аатын суруйуҥ.
Туорах сыыһа тутуурдаах,
Тобугуруур тумустаах,
Чокуур кыыма бадахтаах
Чо5улуҥнуур харахтаах…
Поэт бу хооонун чабыр5ах диэбит. Туох туһунаный, аата?
Викторина. (LAT2-RU викторина много ответов туттуллар)
1. Ханнык чыычаа5ы «халлаан чаһыта» дииллэрий?
а) татыйык б) чооруос в) ымыы г) күөрэгэй
2. «Уоруйа5ы о5ус» диэн ааттаах чыычаах
а) орулуос б) барабыай в) сылгы чыычаа5а г) умсаах
3. Хаардаахха сымыыттыыр чыычаах
а) харыйа, тиит ымыыта б) чооруос в) кэкэ бука г) тулук
4. Күөрэгэй атын аатыттан үөскээбит кыыс о5о аата
а) Күөгэйээнэ б) Күндүүдэ в) Туйаара г) Сандаара
5. Чыычаах саҥа көппүт о5ото.
а) сабарай б) далбарай в) майа5ас г) кукаакы
6. Саха сирин саамай кыра ыйааһыннаах чыычаа5а
а) умсар чыычаах б) түҥнэри уйалаах в) татыйык г) сүүтүк чыычаах
7. Чооруос тумсун са5а диэн ханнык кээмэйи этэллэрий?
а) кыра б) улахан в) элбэх г) орто
8. «Саас илдьитэ» диэн ханнык чыычаа5ы ааттыылларый?
а) кэкэ бука б) татыйык в) туллук г) чооруос
9. Кыра о5о барыта билэр хоһоонун чыычаа5а
а) күөрэгэй б) барабыай в) чычып чаап г) сылгы чыычаа5а
Дьэ о5олор, оттон бу хоһоону ким суруйбутун билэ5ит дуу? Саамай сөп. П. Тобуруокап бу хоһоонун аа5ыа5ыҥ эрэ:
Кып-кыра чычып чаап
Хап-хара харахтаах
Кып-кыра чычып чаап
Чап-чараас кынаттаах
Кып-кыра чычып чаап
Түп-түргэн сырыылаах,
Кып-кыра чычып чаап
Үчүгэй да чыычаах!
Чыычаахтар ааттарын төһө өйдөөтүгүт? LAT2-RU средстволартан биирдэрэ туттуллар. Квадрат иһигэр чыычаах ойуута көстөн турар, баттаатахха нөҥүө өттүгэр чыычаах сахалыы, нууччалыы аата тахсар.
Чыычаахтары харыстааҥ!
- Чыычаахтартан үөрэбит, кинилэри таптыыбыт. Оттон кинилэр олохторо хайда5ый? Биһиги тугу гыныахпытын сөбүй?
Чыычаахтары аһатар дьиэлэр ойуулара, саамай борустуой дьиэлэр.Үүт иһититтэн эмиэ ҥоруохха сөп.
Чыычаахтар астара: арбуз, дыня, кабачок сиэмэлэрэ хаппыта, тууһа суох сыа, сыр, эт, курсуйбут үрүҥ килиэп.
Уруок түмүгэ. Smart Notebook лииһигэр ыйытыы туспа суруллан турар, о5олор эппиэттэрин кэниттэн сабыы арыйдахха Саха сирин айыл5атын ойуулара уонна «Чыычаахтары бил, кинилэри харыстаа, айыл5а о5ото буоларгын умнума, Ийэ айыл5а5ын, төрөөбүт төрүт дойдугун таптаа!» диэн сурук тахсар.
О5олоор, то5о Петр Николаевич Тобуруокап бу хоһоону айбыта буолуой?
Бу хоһоонтон сиэттэрэн чыычаахтары биллиннэр, кинилэри харыстаатыннар, ийэ айыл5аларын, төрөөбүт дойдуларын таптаатыннар диэн. Дьиэ5э үлэ: чыычаах туһунан хоһоон, кэпсээн айан а5алыы.
|
|
Просмотров: 2948 |
Добавил: ОИТ
| Рейтинг: 0.0/0 |
|
Календарь
| « Март 2013 » | | Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс | | | | | | 1 | 2 | 3 | | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
|